Verantwoord socialiseren van je pup (deel 2/2)

Wanneer het fout loopt en hoe je dat voorkomt

In deel 1 van deze blog las je hoe je je pup op een rustige, veilige en doordachte manier laat kennismaken met de wereld. Maar soms loopt het ondanks je beste bedoelingen toch fout. Pups kunnen overweldigd raken, negatieve ervaringen opdoen of net gevoeliger worden voor prikkels in plaats van eraan te wennen. In dit tweede deel zoomen we in op hoe socialisatie fout kan lopen, en hoe je die valkuilen zoveel mogelijk kunt vermijden.

Waarom te veel, te snel, te spannend géén goed idee is

We zeiden al dat het niet gaat om hoeveel je pup meemaakt, maar hoe hij zich erbij voelt. Toch worden jonge pups vaak in allerhande situaties geplaatst in de overtuiging dat ze zo "sneller wennen". De waarheid is: overdaad schaadt, zeker in deze gevoelige ontwikkelingsfase.

Wanneer pups te snel of te intens blootgesteld worden aan prikkels, kan dat leiden tot:

Sensitisatie: gevoeliger worden i.p.v. gewoon worden

Bijvoorbeeld: als je pup de stofzuiger meteen van dichtbij hoort en ziet, kan hij zó schrikken dat hij er voortaan telkens gespannen of angstig op reageert. In plaats van te leren dat "de stofzuiger geen bedreiging is", koppelt hij er een negatieve emotie aan en die blijft hangen.

Een gesensitiseerde pup zal:

• sneller schrikken of reageren op gelijkaardige situaties
• moeilijker herstellen van spannende momenten
• minder veerkracht opbouwen in plaats van meer

Flooding: overspoeld worden zonder ontsnappen

Een andere vorm van 'fout gelopen gewenning' is flooding. Je pup wordt overspoeld met prikkels waar hij niet aan kan ontsnappen, waardoor hij volledig bevriest, panikeert of zichzelf afsluit.

Een voorbeeld: je neemt je pup mee naar een druk winkelcentrum "zodat hij het maar ineens gewend is." Je pup raakt overweldigd, begint te trekken aan de lijn, te janken of klapt net helemaal dicht. Wat hij op dat moment leert? Dat de wereld onveilig en onvoorspelbaar is. En die indruk kan diep en langdurig ingrijpen op zijn gedrag.

"Maar hij doet toch niks?"

Hoe weet je of je goed bezig bent?

Je pup geeft voortdurend signalen af, maar het is aan jou om ze te leren herkennen. Let vooral op deze tekenen van stress en spanning:

• Geeuwen buiten de normale slaapmomenten
• Tongelen, oftewel snel de lippen likken
• Trillen of verstijven
• Wegkijken of zich van de prikkel afdraaien
• Weglopen of gaan zitten
• Blaffen of janken
• Algemeen onrustig gedrag, zoals rondlopen, hijgen of piepen

Merk je één of meerdere van deze signalen? Dan is het tijd om afstand te nemen, een pauze in te lassen of de situatie helemaal te verlaten. Hier kunnen snoepjes dan weer wel van pas komen. Als je spanning voelt opkomen of je pup is al erg onrustig, dan kan de situatie verlaten worden in 'transportmodus': Je lokt je pup gewoon weg met snoepjes. Zo leert je pup natuurlijk niets, maar hij wordt wel, zonder de situatie mogelijk erger te maken, uit de situatie gehaald, naar veiligere oorden.

Wat als het al fout is gegaan?

Goed nieuws: zelfs als je pup al negatieve ervaringen heeft gehad, is er nog veel mogelijk. Honden kunnen bijleren en met de juiste aanpak kunnen negatieve associaties worden afgebouwd. De sleutel? Tijd, geduld, en een professionele begeleiding indien nodig.

En dan… het andere uiterste: oversocialisatie

Naast pups die angstig of gespannen reageren door verkeerde ervaringen, zien we ook het andere uiterste: honden die té sociaal zijn geworden. Pups die geleerd hebben dat elke voorbijganger, elke hond of elke prikkel betekent: "Feest! Aandacht! Spelen!"

Op het eerste gezicht lijkt dat misschien minder erg dan angst of stress, maar ook deze pups lopen vast: ze vinden het moeilijk om te ontspannen, zich te concentreren of om neutraal te reageren op de wereld om zich heen. Wandelen wordt trekken, andere honden zien betekent wild enthousiasme, en nieuwe omgevingen zorgen voor hypergedrag.

Deze zogeheten oversocialisatie ontstaat wanneer pups in hun jonge weken op een té vrije of ongecontroleerde manier in contact worden gebracht met mensen en honden. Door hen altijd te laten begroeten, spelen of aandacht krijgen, ontwikkelen ze weinig zelfcontrole of kalmte bij sociale prikkels. Ze leren dat alles interactie betekent, waardoor ze moeilijk nog kunnen "niks doen" bij het zien van een mens of hond, zelfs als dat net nodig is.

Ook dit heeft gevolgen op lange termijn: deze honden raken sneller overprikkeld, verliezen sneller hun focus, en vinden het lastiger om te luisteren of zich rustig te gedragen in alledaagse situaties.

De sleutel hier? Grenzen leren én zelfbeheersing opbouwen.

Socialiseren betekent niet: áltijd contact maken, maar vooral leren dat anderen er ook gewoon kunnen zijn, zonder dat daar iets van komt.

Kijken mag. Neus ophalen mag. Negeren is perfect. Contact hóeft niet.

En dan is er ook nog… ondersocialisatie

Een minstens even problematische valkuil is ondersocialisatie: wanneer een pup in zijn cruciale socialisatiefase té weinig ervaringen opdoet. Hij leert dan onvoldoende over de wereld, waardoor alles wat nadien komt (mensen, geluiden, voertuigen, vreemde plaatsen) spannend, onbekend en zelfs beangstigend blijft.

Vaak zien we dit bij pups die tijdens hun eerste levensweken in een erg prikkelarme omgeving opgroeien. Denk aan een nest dat in een schuur, stal of buitenkennel grootgebracht wordt, waar nauwelijks contact is met mensen, huishoudelijke geluiden, of andere prikkels uit het dagelijkse leven. Als de pup tot acht weken (of langer) in die eenzijdige omgeving blijft zonder variatie, dan missen zijn hersenen essentiële kansen om te wennen aan de wereld.

De rol van de fokker is hierin cruciaal

Tussen 3 en 7 weken oud zijn pups enorm leergevoelig. Het is net dan dat ze op een veilige, speelse manier moeten kennismaken met basisprikkels zoals:

• menselijke aanraking en stemmen
• huiselijke geluiden zoals een stofzuiger, radio of keukenactiviteit
• verschillende ondergronden en voorwerpen
• rustige interacties met volwassenen en kinderen

Als dat ontbreekt, zal de pup op latere leeftijd véél meer moeite hebben om zich aan te passen. Zelfs met de beste zorgen van een toegewijde eigenaar kan je dan tegen beperkingen aanlopen.

Een ondersocialiseerde pup:

• is vaak schuw of angstig in nieuwe situaties
• heeft meer tijd nodig om te wennen aan dagelijkse prikkels
• durft minder initiatief te nemen of mijdt contact
• kan defensief of onzeker reageren op onbekende mensen of honden

Hoewel er met geduld en zorg zeker vooruitgang mogelijk is, blijft het belangrijk om te beseffen dat sommige tekorten uit die vroege fase nooit volledig in te halen zijn.

Een goede fokker kiezen, is daarom van levensbelang.

Ga niet alleen af op het uiterlijk van de pups of een mooie website, maar informeer hoe het nest opgroeit. Vraag naar de omgeving waarin de pups opgroeien, hoe er met hen wordt omgegaan, welke geluiden en mensen ze te zien krijgen. Een goede fokker zal hier met trots op antwoorden en vertellen hoe de pups opgroeien in huiselijke omstandigheden en wat ze allemaal plannen op vlak van gewenning, met aandacht voor hun emotionele ontwikkeling en dus niet enkel die focus op hun fysieke gezondheid of de papieren.